Rusların Kafkaslarda yayılarak güneye inmelerinde, özellikle Kafkas Ermenilerinin önemli yardımları olmuştur. Kafkas Ermenilerini kendine bağlayarak bölgeyi kontrol altına alan Rusya, Anadolu Ermenilerini de kendine bağlamak için harekete geçmiştir. Edgar Granville, Rusların, Osmanlı Ermenilerine olan yakınlığının sebebini şöyle özetlemektedir: "Kelimelerle oynamaya gerek yoktur. Rusların amacı, Anadolu'nun doğu vilayetlerini Rusya'ya bağlamaktır."Edgar Granville, Rus tahrikinden önce Osmanlı ülkesinde hiçbir Ermeni hareketi olmadığını belirtirken; Ermeni yazar Kaprielyan, ihtilal vaat ve telkinlerini Ruslara borçlu olduklarını ifade etmektedir.

I. Dünya Savaşı yıllarında, ABD hükümetinin temel politikalarından biri, self determinasyon ilkesinin kabulü ve sağlanması olmuştur. Ermeniler, Doğu Anadolu'da nüfus üstünlüğüne sahip olduklarını iddia ederek ABD'den bu bölgede self determinasyon ilkesi gereğince bir Ermenistan kurulmasına destek verilmesini istemiştir. ABD'deki Ermenilerin Türkler aleyhine başlattıkları kampanyaların etkisi üzerine Amerikan hükümeti, Doğu Anadolu'ya General Harbourd başkanlığında bir heyet göndermiş; gönderilen bu heyet, bölgede yaptığı incelemeler sonucu Ermeni iddialarının asılsız olduğunu görmüş ve durumu rapor halinde hükümetine bildirmiştir. General Harbourd, Ermeni propagandasının etkisi altında kalmamış; inceleme ve gözlemlerinde sağduyulu ve gerçekçi davranmıştır. Zaten Doğu Anadolu'da, Ermenilerin iddialarının aksine, self determinasyonu gerektirecek bir Ermeni nüfusu yoktu. General Harbourd başkanlığındaki Amerikan heyeti, bu gerçeği fark ederek hükümetine bildirmiş ve Ermenilerin, ABD hükümetini aldatmaya çalıştığı ortaya çıkmıştır. O yıllarda ABD'de başgösteren ciddi ekonomik kriz üzerine ABD, Ermeni meselesiyle ilgilenmeyi bırakarak kendi iç - ekonomik sorunlarına yönelmiştir.

İlk Ermeni çetesi Armenekan, 1885 yılında Van'da kurulmuş; sonra 1886'da Hınçak ve ardından Taşnak çeteleri kurulmuştur. Bu çetelerden Armenekan ve Hınçak'ın kurulmasında Rusların ve Rus Ermenilerinin öncülük ettiğini söyleyebiliriz. Hınçaklar, kendilerini Rusya'ya yakın hisseden sosyalist Ermenilerdir. Taşnaklar ise sosyalist olmayan milliyetçi Ermenilerdir. Armenekan üyeleri, daha sonra, Hınçak ve Taşnaklara katılmışlardır. Bu çeteler, "Türk kanı dökülmeden Ermenistan kurulamaz; bağımsız bir Ermenistan istiyorsan, Türk komşunu öldür" fikrini slogan haline getirmişlerdir.

Komitacılar, yaklaşık 2.000.000 ? 2.500.000 Müslümanın ölümünden sorumludurlar; komitacıların eylemleri nedeniyle 500.000 ? 800.000 Müslüman, canlarını kurtarmak için yaşadıkları yerleri terk etmek zorunda kalmışlardır. Özellikle I. Dünya Savaşı yıllarında İtilaf Devletleri yanında gerek içerden (arkadan) gerekse cepheden (karşıdan) Osmanlı ordusuna kurşun sıkmışlar, yabancılara casusluk yapmışlardır. Ermeni okullarında görevli olan, komitacı zihniyete sahip Ermeni öğretmenler, Ermeni çocuklarına ve gençlerine ihtilalci ve isyancı fikirlerini aşılamışlar; komitalara yeni üyeler kazandırmaya çalışmışlar; okulları ve din adamlarıyla işbirliği yaparak kiliseleri silah deposu haline getirmişlerdir. Komitalar, militan yetiştirme merkezleriydi. Gerek yurt içinde gerek yurt dışında çıkardıkları gazetelerle, yaptıkları toplantılarla kendi lehlerine, Osmanlı Devleti aleyhine propaganda yapmışlardır. Birçok kanaldan, amaçlarına ulaşmaya çalışmışlardır.

Tehcir denince akla sadece Ermeniler gelmemeli! Ermeni saldırıları nedeni ile yaşadıkları yerleri terk etmek zorunda kalan Müslümanların da olduğu göz ardı edilmemeli!.. 1880'lerin sonlarından itibaren başlayan Ermeni saldırıları, Anadolu'nun doğusunda yaşamakta olan Müslümanların mal ve can güvenliklerini ortadan kaldırmıştı. İnsanlar, mal ve can güvenliğinin olmadığı bir yerde durmak, yaşamak istemezler. Osmanlı Devleti, maalesef, Ermeni isyanlarını ve saldırılarını önlemekte etkisiz kalıyordu. Müslüman halk, istemeyerek de olsa, taşınmaz varlıklarını geride bırakarak iç orta Anadolu'ya doğru kaçmaya başlamıştır. Rus belgelerine göre yaklaşık 500.000; Osmanlı belgelerine göre yaklaşık 800.000 Müslüman, yaşadıkları yerleri terk etmek zorunda kalmışlardır. Bu müslümanlar da, tehcir ettirilen Ermeniler kadar zorluk ve sıkıntı yaşamışlardır; bunlarında önemli bir kısmı yollarda telef olmuş, can vermiştir. Unutulmamalıdır ki Müslüman tehciri, Ermeni tehcirinden daha evvel başlamıştı!

"Mutlu olabilmenin bir yolu da unutmaktır." Kazım Taşkent

"Çok süslenen insandan sakınırım. Bana kendi bilşdiği bir kusurunu başkalarından gizlemek istiyormuş kuşkusu verir." Kazım Taşkent

"Hayatımın en büyük hatalarını başkalarını memnun etmeye çalışırken yaptım. Tüm hatalarımı...Yanlış yaptım çünkü başkalarını memnun etmek için ben ben olmaktan çıktım. Bu iyi bir davranış değil. Aslında kadınlara özgü bir hastalık diyebiliriz." Oprah Winfrey

Harikulade şeyler, içlerindeki bir şeyin, koşulların üzerinde olma cesaretini gösterenler tarafından yapılmıştır. Bruce Barton

"Hayaller hayatın çiçekleridir. Pek çoğu ardından hiç iz bırakmadan solup gider, çok azı meyveye dönüşür, meyveler de pek ender olgunlaşır." (Johann Wolfgang von Goethe)