- Dün meçhul filozof şöyle diyordu : Avrupalı Türkiyatçılar , eski Türk dini hakkında yanlış bir kanaat edinmişlerdir . Avrupalılar eski Türk dinine Şamanizm derler . Şaman Türkçe kam kelimesinin Tibet ' te aldığı şekildir . Kam , kahin manasındadır ( Mahmut Kaşgari ) . Bundan başka , kam , ruhani bir tabibtir . Nevrozları tedavi ederler . Fakat tedavi vasıtaları sihirbazlıktır . Şamanizm , bir din değil , kehanet ve ruhani tababetle karışık bir sihirbazlıktır . Eski Türkler hem dine , hem de dinin kitabetine Nom adını verirlerdi . Ruhani reise de Toyun derlerdi ( Mahmut Kaşgari ) . Cihangüşa ' nın beyanına göre , bir zaman hakanlardan biri , toyunlarla kamları imtihan etmiş . Kamlar , bir takım sihir oyunları yapmışlar , sihri hünerler göstermişler . Toyunlar da kendi Nom adlı kitaplarını okumuşlar . Bunda ahlaki kaideler varmış . Hakan toyunların dini sistemlerini tercih etmiş . Şamanizm ikinci derecede sihir menzilesinde kalmış . Ben , bu gibi bir çok delillere dayanarak eski Türk dinine Toyunizm adını veriyorum . Eski Türklerin asıl dini Toyunizm idi . Şamanizm denilen , karışık bir sihir sisteminden ibaretti . Sihrin bu suretle dine karışabilmesi , eski Türk dininin sihri haram kılması ve lanetlemesindendir . Çünkü Toyunizm sistemi de esasen sihriyen dini bir mahiyeti taşıyordu . Halbuki bu birlikten dolayı , birbirine karşı hoşgörülü ve saygılı bulunuyorlardı . ( ... ) Şamanizm ' le Toyunizm arasındaki bu ayrılıklar dolayısıyla , aralarında biraz da rekabet vardı . Yakutlarda bir şaman , karşı Sieroszevvski ' ye şu yolda şikayette bulunmuş : Biz halka karşı bu kadar fedakarlıklar yapıyoruz . Cinlerle , tehlikeli ruhlarla boğuşarak hayatımızı tehlikelere atıyoruz . Toyunlarsa halkı soyuyorlar , onlara tahakküm ediyorlar . Böyle iken , halk bizi sevmiyor , onları seviyor .